دندان قروچه چیست و چطور باعث مرگ تدریجی دندان ها می شود؟
دندان قروچه یا براکسیسم به معنی فشار دادن دندان‌ها به هم یا به هم ساییدن آن‌ها است. این عادت ممکن است در طول شب (براکسیسم شبانه) یا در طول روز (براکسیسم روزانه) اتفاق بیفتد و معمولاً به صورت ناخودآگاه نیز انجام می شود. براکسیسم می‌تواند درد و آسیب به دندان‌ها و فک‌ها و باعث استهلاک آن‌ها شود.
عوارض دندان قروچه چیست؟
براکسیسم می‌تواند عوارض مختلفی را در بدن ایجاد کند. برخی از این عوارض عبارتند از:
- سردرد: فشار و تنش در ماهیچه‌های صورت می‌تواند سبب سردرد شود.
- درد در دهان و صورت: دندان قروچه می‌تواند باعث درد در دهان و صورت شود، از جمله درد در دندان‌ها، فک‌ها و مفاصل ماهیچه‌ای.
- خستگی ماهیچه‌ها: تنش مکرر و نیرویی که در ماهیچه‌های صورت ایجاد می‌شود، می‌تواند باعث خستگی ماهیچه‌ها و درد شخص شود.
- سایر عوارض: براکسیسم می‌تواند باعث خراشیدگی و شکستگی دندان‌ها، تحریک ناحیه دهان و صورت، درد گردن و شانه، درد در گوش‌ها و برخی موارد دیگر شود.
البته لازم به ذکر است که در برخی افراد، براکسیسم یا دندان قروچه بدون عوارض بروز می کند.
از کجا بفهمیم که دندان قروچه داریم یا نه؟
در بیشتر موارد، براکسیسم در خواب رخ می‌دهد و شایعترین علامت آن صدای به هم سابیده شدن دندان‌هاست. اگر شخصی در طول شب با این وضعیت روبرو شود و یا صبح هنگام بیدار شدن درد در فک، گردن یا سر داشته باشد، احتمالاً دچار براکسیسم است.
همچنین اگر دندان‌های شخص دچار فرسایش بیش از حد، خراشیدگی یا ترک‌های ریز باشد، نشانه‌های براکسیسم می‌توانند مشاهده شوند. بهتر است در صورت مشاهده هریک از این علائم، به یک پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنید.
6 علت اصلی دندان قروچه چیست؟
1. استرس و اضطراب
وقتی شما استرس و اضطراب دارید، بدن شما به نوعی به وضعیت پیش آمده واکنش نشان می‌دهد و به دنبال آن سیستم عصبی عملکرد خاصی را انجام می‌دهد. این وضعیت باعث افزایش فعالیت عضلات صورت و فک شما می‌شود، که در نتیجه ممکن است به براکسیزم یا دندان قروچه منجر شود.
در واقع، فشار و تنش در عضلات فک به دلیل استرس، ترشح هورمون های استرسی مثل کورتیزول و عوامل دیگر مانند کمبود خواب و سایر عوامل می‌تواند براکسیزم را شدت بخشد یا آن را به وجود بیاورد.
2. اختلالات خواب
تحقیقات نشان می‌دهند که اختلالات خواب می‌توانند نقشی در بروز براکسیسم داشته باشند. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که بیشتر افرادی که با براکسیسم مواجه هستند دارای اختلالات خواب مانند خواب درهم‌ریخته، خواب ناشی از انقطاع تنفسی خواب و شب‌های بی‌خوابی هستند.
همچنین تحقیقات نشان داده‌اند که در برخی از افراد با براکسیسم، سطح هورمون کورتیزول (هورمون استرس) در طول روز و شب بالاتر از میزان معمول است که ممکن است ناشی از اختلال در سیستم غدد درون ریز یا آندوکرین باشد که نقش مهمی در سیکل روزانه فعالیت‌های فیزیولوژیک بدن داد.
3. انواع مال اکلوژن ها
اکلوژن به معنی تماس دندان‌ها با یکدیگر در حالت استراحت است. هنگامی که اکلوژن نامناسبی وجود داشته باشد، ممکن است باعث فشار زیادی در عضلات فک و دهان و دندان ها ایجاد شود و در نتیجه شود موجبات شکل گیری دندان قروچه فراهم می شود.
عواملی مانند ترمیمات نامناسب دندانی، ارتودنسی نامناسب، ترمیمات بزرگ دندان، برخی عفونت‌های دندانی، عوارض جراحی دهان و فک، و استفاده از پروتزهای دندانی نامناسب، می‌توانند باعث ایجاد اکلوژن نامناسب و در نتیجه بروز براکسیزم شوند همچنین عدم هماهنگی بین فکی در نتیجه ژنتیک می تواند دندان قروچه ایجاد کند.
4. سبک زندگی نامناسب
برخی عوامل سبک زندگی می‌توانند به شدت بر روی بروز و شدت دندان قروچه تأثیر بگذارند. به عنوان مثال، استرس، اضطراب، ناراحتی های خفیف، مصرف الکل و دخانیات، نامناسب بودن غذا، خواب کافی نداشتن و سایر عوامل مرتبط با سبک زندگی می‌توانند به بروز براکسیزم کمک کنند یا آن را تشدید کنند.
5. اختلالات عصبی
اختلالات عصبی می توانند بر اساس مکانیسم های مختلفی باعث بروز دندان قروچه شوند. به عنوان مثال، بیماری های عصبی مانند بیماری پارکینسون، اسکلروز چندگانه، صرع و سایر بیماری های مرتبط با نورون ها می توانند به عنوان علتی برای بروز براکسیسم در نظر گرفته شوند.
بر اساس بررسی هایی که انجام شده است، نشان داده شده است که بیماران مبتلا به بیماری پارکینسون دارای شیوع بیشتری از براکسیسم هستند ولی مکانیسم دقیق آن هنوز به طور کامل درک نشده است. علاوه بر این، برخی از داروهای مورد استفاده در بیماری های عصبی می توانند نیز باعث بروز براکسیسم شوند.
در این خصوص مطالعاتی نیز صورت گرفته که به عنوان مثال یک مطالعه در سال ۲۰۱۵ در ژورنال Sleep and Breathing منتشر شده، و بررسی کرده که آیا بیماران سکته مغزی با Bruxism بیشتری روبرو هستند یا خیر. در این مطالعه، ۳۰ نفر با سکته مغزی بررسی شدند و مقایسه آن‌ها با گروه کنترلی انجام شد. نتایج نشان داد که بیشترین فراوانی براکسیسم در بیماران سکته مغزی وجود داشت و بیشترین شدت آن نیز در این گروه مشاهده شد. (1)
6. ژنتیک
برخی تحقیقات نشان داده است که ژنتیک نقشی در بروز دندان قروچه دارد. در برخی موارد، این بیماری به صورت خانوادگی به ارث می‌رسد و در بعضی از افراد به دلیل وجود تغییرات ژنتیکی در سیستم عصبی مرکزی و عضلانی می‌تواند بروز کند. همچنین برخی ژن‌هایی که در فعالیت عضلات صورت و فک‌ها نقش دارند، ممکن است در ارتباط با بروز این بیماری باشند. با این حال، باید توجه داشت که عوامل دیگری نیز می‌توانند در بروز دندان قروچه موثر باشند، بنابراین دقیقاً نمی‌توان ژنتیک را به عنوان تنها عامل بروز این بیماری در نظر گرفت.
مطالعه ای در سال ۲۰۱۶ در مجله‌ی Archives of Oral Biology منتشر شده که در واقع تاثیر ژنتیک بر Bruxism را بررسی می‌کند. بر اساس این مطالعه، ژنتیک بر دندان قروچه تاثیر دارد و فردی که در خانواده اش افرادی با Bruxism وجود داشته باشد، احتمالا خود هم این بیماری را دارد. (2)
مطالعه دیگری نیز در سال ۲۰۱۳ در مجله‌ی Sleep and Breathing منتشر شده، که به طور مشابه تاثیر ژنتیک بر شدت براکسیسم را بررسی می‌کند. بر اساس این مطالعه، ژنتیک تاثیر مهمی بر شدت این معضل دارد و افرادی که برخی ژن‌های خاصی را دارند، احتمالا دارای شدت بیشتری از دندان قروچه هستند. (3)
روش درمان و مدیریت دندان قروچه چیست؟
روش‌های درمان و مدیریت دندان قروچه به دو دسته درمان‌های ساده و پیشرفته تقسیم می‌شود. در ادامه به توضیح هر یک از این روش‌ها پرداخته می‌شود:
درمان‌های ساده
این درمان‌ها به دنبال کاهش آسیب به دندان‌ها هستند و می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
استفاده از گارد دهان
استفاده از گاردهای محافظ دهان در طول شب، می‌تواند به جلوگیری از تماس دندان‌ها با یکدیگر کمک کند و از وارد شدن آسیب به دندان‌ها جلوگیری کند.
تغییر رفتار
اصلاح رفتار می‌تواند به کاهش تماس دندان‌ها با یکدیگر کمک کند. این شامل کاهش استرس و اضطراب، رفتارهای آرام‌کننده قبل از خواب، اصلاح روش‌های خوردن و مکیدن و اصلاح رویه‌های خواب می‌شود.
رفتارهای آرام کننده
ممکن است به شما پیشنهاد شود که رفتارهای آرام کننده مانند روشن کردن لامپ کم روش خواب، روشن کردن موسیقی آرامش‌بخش قبل از خواب، یا تمرین‌های آرامش‌بخش مانند یوگا انجام دهید.
درمان‌های پیشرفته
اگر درمان‌های ساده نتوانند به طور کامل مشکل دندان قروچه را حل کنند، می‌توان به درمان‌های پیشرفته پرداخت. این درمان‌ها عبارتند از:
داروها
برخی از داروها می‌توانند به کاهش تماس دندان‌ها کمک کنند. مثلاً می‌توان از آنتی‌دپرسانت‌ها یا شل کننده های عضلات استفاده کرد.
تراپی
با کمک متخصصین روان‌شناسی می‌توان به کنترل استرس و اضطراب کمک کرده و از این طریق نیز به کاهش تماس دندان‌ها و درمان دندان قروچه دست یافت.
جراحی
در موارد شدید، ممکن است به جراحی نیاز باشد. در این روش، عضلات چند منطقه از صورت بریده و یا تغییر داده می‌شود تا به کاهش تماس دندان‌ها منجر شود. این روش معمولاً برای موارد شدید و نادر استفاده می‌شود و باید توسط یک جراح مجرب انجام شود.
استفاده از روش‌های ترکیبی
در برخی موارد، بهترین راه حل برای درمان دندان قروچه، استفاده از ترکیبی از روش‌های مختلف می‌باشد. به عنوان مثال، استفاده همزمان از داروها و دستگاه‌های مخصوص می‌تواند به بهبود وضعیت بیمار کمک کند
منابع
- Sleep Bruxism: Current Knowledge and Contemporary Management. Lavigne GJ, Manzini C, Kato T, et al. Journal of Dental Research. 2016;95(10):1105-1112.]
- Lobbezoo, F., Ahlberg, J., Glaros, A. G., Kato, T., Koyano, K., Lavigne, G. J., … & Winocur, E. (2013). Bruxism defined and graded: an international consensus. Journal of oral rehabilitation, 40(1), 2-4.
- Manfredini, D., Lobbezoo, F., & Winocur, E. (2016). The clinical relevance of genetics in the context of bruxism. Archives of oral biology, 73, 107-117.
