19 روش درمان آفت دهان (درمان خانگی + دندانپزشکی)

آفت دهان از جمله متداول ترین ضایعات دهانی است که حدود 20٪ افراد جامعه را مبتلا می کند. این ضایعات بیشتر در زنان دیده می شود و هرچند که علل مختلفی دارد اما معمولا ارثی هستند. این مقاله را بخوانید تا به طور کامل با آفت ها و از همه مهمتر تمام روش های درمان آفت دهان در خانه و در دندانپزشکی بیشتر آشنا شوید.

آفت دهان چیست؟

آفت دهان یا (CANKER SORES) یا (Aphthous Ulcers) اشاره به زخم‌های خاصی دارد که در داخل دهان ایجاد می‌شود. البته هر زخمی که در دهان باشد آفت نیست. این زخم‌های خاص، معمولاً روی لثه و مشخصاً آن بخشی از لثه که به استخوان متصل نیست ایجاد می‌شوند. این بدان معناست که آفت‌ها روی سقف دهان، بافت لثه‌ای که دندان‌ها را احاطه کرده یا اطراف دندان را درگیر نمی‌کند.

زخم آفت دهان مناطقی مانند داخل لب و گونه ها، زبان، کف دهان، کام نرم و حتی لوزه ها را درگیر می کند. آن ها معمولا به رنگ سفید تا مایل به زرد هستند و دارای یک حلقه یا حاشیه قرمز ملتهبی هستند که خونریزی و تورم هم ندارند.

این زخم‌ها صاف و در بیشتر اوقات بسیار دردناک بوده و معمولا به 3 شکل بروز می‌کنند: 👇

1. زخم‌های آفتی جزئی، ماینور یا مینور (Minor Aphthous Ulcers)

متداول ترین نوع آفت ها، آن هایی هستند که ماینور یا جزئی اند. به عبارتی بیشتر افرادی که آفت می زنند معمولاً آفتشان به صورت ماینور یا جزئی بوده و برایشان چندان مساله ساز نیست. قطر این زخم های جزئی، کمتر از 10 میلی متر بوده و معمولا بعد از 7 تا 10 روز به خودیِ خود درمان می شوند. این یعنی برای درمان آفت دهانِ جزئی نیازی به اقدام خاصی مانند مراجعه به دندانپزشک نیست.

2. زخم های آفتی بزرگ یا ماژور (Major Aphthous Ulcers)

آفت دهان ماژور مشابه با زخم ماینور است اما مساحت بیشتری دارد و مدت زمان درمان آن نیز نسبتا بیشتر است. آن‌ها به طور قابل توجهی بزرگتر هستند و می توانند تا شش هفته هم ادامه داشته باشند. به دلیل اندازه بزرگتر و مدت زمان طولانی تر درمان و بهبودی ، آفت دهان ماژور معمولا درد بیشتری در افراد ایجاد می کند.

3. زخم های آفتی هِرپِتی‌فرم (Herpetiform Aphthous Ulcers)

آفت‌های Herpetiform نام خود را از زخمهای دهانی ناشی از ویروس هرپس سیمپلکس نوع 1 گرفته اند که شبیه آن هستند. زخم های آفتی هرپتی فرم مانند تبخال لب هستند ولی با تبخال تفاوت زیادی دارند. آن ها مجموعه ای از آفت هستند که در در طول یک بازه زمانی در بخش های مختلف دهان ایجاد می شوند.

🔔این نوشته را هم از دست ندهید:درمان سه سوته دندان درد در خانه

نشانه‌ها و علائم آفت دهان کدامند؟

به طور معمول، علائم رایج آفت دهان شامل موارد زیر است:

• احساس سوزش، سوزن سوزن شدن یا خارش حدودا از 24 ساعت قبل از ایجاد زخم
• مشاهده زخم‌هایی با مرکزی به رنگ سفید، خاکستری یا زرد که دارای حاشیه قرمز است
• دردناک بودن محل زخم
• مشکل در صحبت کردن، خوردن یا بلعیدن

موارد بالا علایم رایج و شناخته شده آفت هستند اما در برخی موراد ممکن است علائم زیر را نیز داشته باشید که در صورت مشاهده آن ها باید در اسرع وقت با پزشک یا دندانپزشک تماس بگیرید:

• بزرگتر شدن آفت با افزایش مساحت آن
• پخش شدن
• ادامه داشتن بعد از 3 هفته
• ایجاد درد شدید حتی پس از مصرف داروهای مسکن بدون نسخه
• ایجاد مشکل در نوشیدن مایعات کافی برای هیدراته ماندن
• تب کردن در طول زمانی که آفت وجود دارد

علت ایجاد آفت دهان چیست؟

جالب است اگر بدانید که هنوز علت اصلی ایجاد زخم های آفت دهان به خوبی شناخته شده نیست. یعنی هنوز نمیدانیم چرا دقیقا آفت ایجاد می شود. ما تنها می دانیم که برخی عوامل خطر هستند که در پیدایش یا بدتر شدن آفت ها نقش دارند.

برخی از مهمترین عوامل خطر که می توانند در شکل گیریی آفت نقش داشته باشند عبارتند از:

• وارد شدن صدمه به دهان: این آسیب می تواند ناشی از مسواک زدن شدید دندان، کار درمان دندانپزشکی، بریس ارتودنسی دندان یا دندان مصنوعی یا یک حتی حادثه ورزشی باشد.
• مصرف غذاهای اسیدی: از جمله مرکبات و آب آن ها (مخصوصا باعث بدتر شدن آفت دهان می شود)
• حساسیت‌های غذایی یا برخی از آلرژی ها
• رژیم های غذایی که به موجب آن ها ویتامین B12 ، روی ، فولات (اسید فولیک) یا آهن کمی جذب بدن می شود.
• استفاده از خمیر دندان حاوی سدیم لوریل سولفات
• آلرژی به باکتری های خاص در دهان
• نوسانات هورمونی
• استرس عاطفی
• سیگار کشیدن
• برخی از بیماری های دستگاه گوارش مانند بیماری سلیاک یا بیماری کرون
• برخی از اختلالات خود ایمنی مانند لوپوس اریتماتوی سیستمیک یا بیماری بهجت
• ضعف سیستم ایمنی ناشی از مشکلاتی مثل سرماخوردگی یا آنفولانزا، اچ آی وی / ایدز یا پیوند اعضا، کرونا و …
• بیماری های سیستمیک مانند بیماری کرون یا کمبودهای تغذیه ای
• سرطان دهان

همچنین برخی از داروها ممکن است باعث ایجاد آفت دهان شوند:

مهمترین داروهایی که می توانند در شکل گیری یا بدتر شدن ضایعات آفتی نقش داشته باشند این ها هستند:

• آسپرین
• داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)
• مسدود کننده‌های بتا
• نیکوتین خوراکی
• داروهای شیمی درمانی
• داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی
• پنی سیلامین
• داروهای سولفا
• فنی توئین
• گشاد کننده برونش ضد آنتی کولینرژیک
• بازدارنده های تجمع پلاکت
• گشاد کننده های عروق
• بازدارنده های پروتئاز
• آنتی بیوتیک ها
• ضد ویروس
• داروهای ضد فشار خون

5 روش درمان آفت دهان (روش های دندانپزشکی و اصولی)

برای زخم‌های آفتِ کوچکی که به صورت خود به خود و در طول 1 یا 2 هفته خوب می‌شوند هیچ روش درمانی خاصی توصیه نمی‌شود. اما برای زخم‌های وسیع و بزرگ‌تر که اغلب دردناک هستند، نیاز به مداخله پزشکی احساس می‌شود. در ادامه با مهم‌ترین روش‌های درمان آفت دهان شامل دهانشویه، داروهای موضعی، داروهای خوراکی، سوزاندن آفت و یا تجویز مکمل آشنا خواهید شد.

شستشوی دهان

اگر چندین آفت دهان داشته باشید که دردناک و غیرقابل تحمل باشند، پزشک می‌تواند برای کاهش درد و التهاب یا شدت آفت‌ها، دهان شما را با محلولی که حاوی استروئید دگزامتازون (dek-suh-METH-uh-sown است شستشو دهد.

استفاده از داروهای موضعی

استعمال برخی از داروها یا محصولات دهان و دندان بدون نسخه می تواند به کاهش درد و التهاب ناشی از آفت دهان کمک کند. خمیر دندان، ژل ها، و دهانشویه ها نمونه هایی از این داروها و محصولات موضعی غیر نسخه ای هستند.

این محصولات یا داروها برای درمان آفت دهان حاوی مواد موثر زیر هستند:

• بنزوکائین (Anbesol ، Kank-A ، Orabase ، Zilactin-B)
• فلوئوسینونید (لیدکس ، وانوس)
• پراکسید هیدروژن (دهان شویه دهان ضد عفونی کننده اوراژل، پراکسیل)

دقت کنید که قبل از استفاده از این محصولات سعی کنید با یک دندانپزشک صحبت کنید و برای بار اول به صورت سر خود آن ها را استفاده نکنید.

مصرف داروهای خوراکی

در صورتی که زخم آفت به داروهای موضعی پاسخ ندهد، در موارد شدید امکان درمان آفت دهان با داروهای خوراکی وجود دارد. به عنوان مثال داروهای زیر ممکن است توسط پزشک یا دندانپزشک برای شما تجویز شوند:

داروهای مسکن

داروهای مسکن بدون نسخه زیر می توانند برای کاهش درد و حساسیت آفت دهان مصرف شوند:

• ایبوپروفن (Advil)
• استامینوفن (Tylenol)
• یا ناپروکسن (Aleve)

داروهای غیر اختصاصی که مصارف دیگری دارند

 این داروها به صورت اختصاصی برای آفت طراحی نشده‌اند اما می‌توانند به درمان زخم‌های دهانی کمک کنند. برای مثال داروی درمان زخم روده با نام سوکرالفیت (کارافات) که به عنوان یک عامل پوششی روده استفاده می‌شود یکی از این داروها است.

داروهای خوراکی استروئیدی (Oral steroid medications)

 وقتی زخم‌های شدیدِ آفت به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهند ممکن است از این داروها برای افراد تجویز شود. اما دقت کنید که به دلیل عوارض جانبی جدی که این داروها دارند، آنها معمولاً آخرین چاره و راه حل درمان دارو برای آفت دهان هستند.

آنتی بیوتیک برای درمان آفت دهان

اگر آفت‌ها بعد از 1 هفته یا بیشتر خود به خود درمان نشوند و یا اگر فردی دچار آفت‌های مکرر می‌شود، ممکن است نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک برای درمان آفت دهان داشته باشد. آنتی بیوتیک هایی مانند ویبرامایسین (داکسی سایکلین) گزینه های مناسبی برای درمان هستند اما حتما، حتما و حتما باید توسط پزشک تجویز شوند. لازم به ذکر است که ممکن است مصرف این آنتی بیوتیک برای درمان آفت دهان عوارض جانبی مانند اسهال، علائم سرماخوردگی و درد معده ایجاد کنند.

کوتر زخم (Cautery of sores)

کوتر کردنِ ضایعهِ دهانی یکی از روش‌های درمان آفت دهان است که برای ضایعات و زخم‌های بزرگتر کاربرد دارد. از این درمان زمانی که مصرف داروهایی موضعی و خوراکی مانند آنتی بیوتیک برای درمان آفت دهان موثر نباشد. کوتر کردن فرآیندی است که برای سوزاندن بافت کاربرد دارد. و طی این فرآیند، با کمک مواد شیمیایی یا یک وسیله به نام الکتروکوتری آفت را می سوزانند.

مشخصا برای درمان آفت دهان می‌توان از محلول‌های شیمایی زیر، که بسیار کاربردی هستند استفاده کرد:

• دباکترول (Debacterol): یک محلول موضعی است که برای درمان زخم‌های آفت دهان و مشکلات لثه طراحی شده است. با سوزاندن شیمیایی زخم‌های آفت، این دارو ممکن است زمان بهبودی را به حدود یک هفته کاهش دهد.
• نیترات نقره (Silver nitrate): یکی دیگر از گزینه‌های شیمیایی برای درمان زخم آفت است که باعث تسریع در بهبود می‌شود. این دارو همچنین ممکن است به تسکین درد زخم نیز کمک کند.

تجویز مکمل غذایی

اگر کمبود برخی مواد مغذی باعث ایجاد زخم دهانی شده باشد، احتمالاً دندانپزشک یا پزشک (برایتان) مکمل تجویز خواهد کرد. به عنوان مثال ممکن است بسته به نوع کمبودی که دارید، یک یا چند مکمل زیر را دریافت کنید:

• فولات (اسید فولیک)
• ویتامین B-6
• ویتامین B-12
• یا حتی روی
• و …

اینکه کدامیک برای شما تجویز خواهد شد تنها توسط پزشک مشخص می‌شود. بنابراین تقاضا می‌شود بدون توصیه و تجویز پزشک از مصرف مکمل‌های یاد شده جهت درمان آفت دهان خود جداً اجتناب کنید.

روش‌های خانگی درمان سریع آفت دهان ساده

همانطور که در بخش‌های قبل ذکر شد، در بیشتر موارد زخم‌های آفت نیازی به هیچ درمان خاصی ندارند و برای خلاص شدن از آن‌ها نیازی به انجام کار خاصی نیست. زیرا معمولاً به خودی خود بهبود می یابد. اما برای مدیریت بهتر آن‌ها و یا کمک به درمان سریع آفت دهان در خانه؛ می‌توانید برخی از راه‌کارهایی که در ادامه آمده را امتحان کنید.

روش‌های درمان فوری آفت دهان در خانه (14 درمان خانگی آفت‌ها)

• قرار دادن  خمیر دندان غیر ساینده روی زخم و یا شستشوی دهان با دهانشویه های فاقد الکل برای درمان آفت دهان در کوتاه مدت بسیار موثر است.
• برای تسکین درد آفت، تکه های یخ کوچک روی آن بگذارید
• از مصرف غذاهای اسیدی مانند مرکبات یا غذاهای پرادویه که باعث تشدید درد آفت می شوند خودداری کنید.
• در صورت کمبود ویتامین، با نظر پزشک مکمل ویتامین مصرف کنید.
• دندان ها را به آرامی مسواک بزنید و از مسواک با موهای نرم استفاده کنید.
• استفاده از خمیر دندان و دهان شویه های فاقد سدیم لوریل سولفات باشد.
• یکی دیگر از راه حل های خانگی برای درمان فوری آفت دهان، مخلوط کردن شیر منیزی با مایع بنادریل و استفاده از آن به عنوان دهان شویه است. شما همچنین می توانید شیر منیزی را مستقیماً روی یک پنبه روی زخم اعمال کنید.
• شستشوی دهان با مخلوط آب نمک و جوش شیری دهان. برای اینکار 1 قاشق چایخوری جوش شیرین را در یک فنجان آب مخلوط کنید و دهان خود را با آن بشویید.
• غرغره کردن آب نمک خالی در دهان
• مصرف مکمل روی یا زینک ممکن است باعث تسکین و تسریع زمان بهبودی و درمان آفت دهان شود. البته دقت داشته باشید به کودکان کم سن و سال مکمل زینک ندهید زیرا ممکن است خطر خفگی داشته باشد.
• مصرف ویتامین C، ویتامین B کمپلکس و لیزین به عنوان داروی پیشگیرنده. در روزهای ابتدایی که متوجه شدید آفت دهان زدید با مصرف این مکمل ها می توانید از بروز یا شدیدتر شدن زخم پیشگیری کنید.
• استفاده از دمنوش گیاهان مریم گلی و بابونه و استفاده از این دمنوش به عنوان یک دهانشویه گیاهی برای درمان فوری آفت دهان.
• استفاده از گیاه اکیناسه یا سرخارگل. گیاه اکیناسه یکی از درمان‌های کارآمد در طب سنتی برای افزایش سرعت بهبود زخم های دهانی است.
• چرخاندن آب هویج، آب کرفس و آب طالبی در دهان می تواند برای درمان آفت مفید باشد

اگر به صورت مزمن آفت دهان بگیریم باید چه کنیم؟

چنانچه فردی به صورت مکرر و مزمن دچار زخم‌های آفت شود، امکان دارد به دلیل وجود یک مشکل پزشکی یا بیماری خاص باشد. این افراد باید در صورت وجود هرگونه نگرانی در مورد ابتلای مکرر آفت، به یک متخصص دندانپزشکی مراجعه کنید.

البته در مواردی استعداد ابتلا به این زخم‌ها ممکن است فقط ژنتیکی باشد. با این حال، برخی از بیماری‌ مانند لوپوس، بیماری کرون، سلیاک یا اچ آی وی (ایدز)  که بر سیستم ایمنی بدن تأثیر می‌گذارند، ممکن است باعث ایجاد زخم‌های مکرر یا عودکننده آفت شوند.

متخصصان مراقبت‌های بهداشتی می‌توانند آزمایشاتی را برای تعیین اینکه آیا یک بیماری یا مشکل برای ایجاد زخم های مکرر در دهان یک فرد وجود دارد یا خیر انجام خواهند داد.