خشکی دهان نشانه چیست و 16 روش درمان قطعی آن کدامند؟

خشک شدن دهان که به آن زروستومیا (Xerostomia) گفته می شود یکی از مشکلات رایج دهان و دندان در جهان است که می تواند در ساده ترین حالت ناشی از کمبود آب در بدن باشد و در بدترین حالت نیر می تواند نشانه یک بیماری مهلک مانند فیبروز سیستیک یا حتی برخی مشکل روانی باشد! این نوشته را تا انتها بخوانید تا همه چیز را درباره خشک شدن دهان مخصوصاً خشکی دهان در خواب و در طول روز را بدانید.

خشکی دهان نشانه چیست؟

3 غده بزاقی اصلی (زیر فکی، زیر زبانی و پاروتید) و هزاران غده بزاقی جزئی در سراسر دهان وجود دارد. همه اینها توسط سیستم عصبی خودمختار کنترل می شوند. تحریک آن ها توسط سیستم عصبی باعث ترشح بزاق در دهان می شود. بزاق می تواند آبکی باشد یا بسته به نوع تحریک عصبی، از قوام ضخیم تری برخوردار باشد.

زمانی که به هر علت ترشح این 3 غده بزاقی اصلی و غدد کوچک دیگر کاهش یافته یا متوقف شود وضعیتی به نام زروستومیا یا (Xerostomia) پیش می آید که با نام خشکی دهان نیز شناخته می شود. دلایل زروستومیا یا خشک شدن دهان شامل مصرف بسیاری از داروهای رایج، سندرم شوگرن، برخی از درمان های بکار رفته برای سرطان و سایر مشکلات سیستمیک است. در ادامه با تمام این موارد بیشتر آشنا خواهید شد.

🔔 این نوشته رو از دست ندید: درمان سه سوته دندان درد

داروها

خشک شدن دهان معمولاً به عنوان یک عارضه جانبی به دنبال مصرف برخی از داروها رخ می دهد. وقتی مصرف برخی داروها بر سیستم عصبی خودکار تأثیر بگذارد، احتمال خشکی دهان در فرد وجود دارد. انواع داروهایی که با خشک شدن دهان مرتبط هستند شامل داروهای آنتی هیستامین، ضد فشار خون ، داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای و آرامبخش است.

مصرف تعداد بیشتری از داروها (همانطور که در افراد مسن معمول است) منجر به احتمال بیشتری برای برو زروستومیا می شود. مواد مخدری مانند ماری جوانا و هروئین نیز ممکن است بسته به مصرف و سایر عوامل باعث کاهش موقتی یا دائمی جریان بزاق شوند. افرادی که از این مشکل رنج می برند باید در خصوص تعویض داروی مصرفی خود با پزشک مشورت کنند و چنانچه مشکلی برایشان وجود نداشته باشد مصرف آن را به طور کامل متوقف کنند.

سندرم شوگرن

سندرم شوگرن، که بیشتر در زنان یائسه رخ می‌دهد، یک بیماری خودایمن است که در آن غدد بزاقی و اشکی درگیر می شود. شخص مبتلا به سندروم شوگرن معمولاً با کاهش ترشح بزاق مواجه است. تقریباً 95٪ افراد مبتلا به سندرم شوگرن دچار خشکی دهان می شوند. خشکی چشم، بینی، گلو، پوست و واژن نیز از شکایات شایع افراد مبتلا به این بیماری است.

“سندرم اولیه شوگرن” به چشم و غدد بزاقی محدود می شود در حالی که کسانی که دارای “سندرم شوگرن ثانویه” هستند نوع دیگری از بیماری التهابی مانند آرتریت روماتوئید یا لوپوس اریتماتوز دارند.

پرتوردمانی و رادیوتراپی

انجام درمان‌های پزشکی مانند رادیوتراپی در ناحیه سر و گردن می‌تواند باعث بروز زروستومیا شود. زیرا در ناحیه سر و گردن، غدد بزاقی وجود دارد که با برخورد پرتوهای درمانی به آن ها؛ میزان ترشح بزاقشان کاهش پیدا یافته و دهان خشک می شود.

البته رادیوتراپی محدود صرفاً می تواند منجر به التهاب و از دست دادن موقت جریان بزاق شود و جای نگرانی نیست. با این حال، دوزهای بالا که در مدت زمان طولانی تر برای درمان به سر و گردن تابانده می شود منجر به فیبروز یا بافت اسکار غدد بزاقی می‌شود. این یعنی خشکی دهان نیز بیشتر و شدید تر می شود.

برخی از بیماری‌های سیستمیک

تعداد زیادی بیماری وجود دارد که می توانند بر عملکرد غدد بزاقی تأثیر منفی بگذارند و منجر به خشک شدن دهان شوند. اگر برایتان سوال است که چه بیماری هایی باعث خشکی دهان می شود می توانیم به برخی از این بیماری ها که در زیر درج شده اشاره کنیم:

• دیابت کنترل نشده
• سارکوئیدوز
• آمیلوئیدوز
• بیماری غده بزاقی مرتبط با HIV
• فشار خون بالا
• فیبروز سیستیک
• پیوند مغز استخوان
• اختلالات غدد درون ریز
• سوء تغذیه
• نفریت
• و اختلال عملکرد تیروئید

به جز موارد بالا سایر دلایل مهم دیگری که باعث کاهش بزاق دهان می شوند و در نتیجه موج خشکی دهان هستند عبارتند از:

• کمبود آب بدن به دلیل مصرف کم آب، داشتن استفراغ، اسهال یا پلی اوریا
• مشکلات روانشناختی از جمله افسردگی، اضطراب، استرس و یا حتی ترس
• بیماری آلزایمر یا سکته مغزی که ممکن است توانایی درک احساسات دهان را تغییر دهد.
• عاداتی مانندتنفس دهانی، سیگار کشیدن یا نوشیدن الکل و ….
• برخورد ضربه به سر و گردن که می تواند به اعصاب حس دهنده دهان و ساختارهای مربوطه آسیب برساند.

👋 این محتوا ممکنه به دردت بخوره:۱۰ تاثیر مخرب سیگار بر سلامت دهان و دندان

مسدود شدن بینی

حتما تابحال برای شما پیش آمده که در طول شب یکباره از خواب بیدار می شوید و متوجه می شوید که دهانتان خشک شده و حالتی ناراحتی کننده برایتان به وجود آورده. علت خشکی دهان در شب معمولا می تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد اما احتقان و گرفتگی بینی می تواند اصلی ترین علت خشکی دهان در شب باشد.

علائم و نشانه‌های خشکی دهان

تقریبا مهم ترین علت زیروستومیا کاهش بزاق دهان است. کاهش بزاق دهان نیز می تواند علائم زیر را ایجاد کند:

• سوزش یا درد در ناحیه دهان یا احساس از دست دادن یا تغییر مزه و طعم
• احساس نیاز به نوشیدن آب یا مایعات دیگر مخصوصا حین خوردن غذا
• مشکل در صحبت کردن
• مشکل در بلعیدن غذاهای خشک
• تورم یا عفونت مکرر غده بزاقی
• ترک برداشتن لب ها مخصوصا در گوشه دهان
• ایجاد زخم دهانی در اشخاصی که دندان مصنوعی دارند.

علائم بالینی کاهش بزاق و خشک شدن دهان

علائم بالینی زیر ممکن است در شخصی که از خشک شدن دهان و گلو و علائم مربوط به آن شکایت دارد قابل مشاهده باشد:

• متورم شدن غدد بزاقی
• عدم وجود بزاق کافی در داخل دهان
• نازک و باریک شدن پوست لب
• پوسته پوسته شدن لب
• ایجاد تغییر در بافت مخاط موجود در سطح داخلی گونه و زبان
• ترک برداشتن زبان
• وجود شواهد عفونت قارچی
• ایجاد یا بیشتر شدن پوسیدگی دندان به ویژه در جاهایی که تا پیش از این پوسیده نشده است.

🔔 این نوشته رو از دست ندید: تمام روش های درمان آفت دهان

درمان خشکی دهان چیست؟

به طور کلی برای اینکه بتواینم زیروستومیا را درمان کنیم ابتدا باید علت آن را بدانیم. پس از یافتن علت اصلی خشکی، درمان به طور معمول شامل چهار زمینه زیر است:

• افزایش جریان بزاق موجود
• جایگزینی جریان از دست رفته بزاق.
• توقف و درمان پوسیدگی دندان
• و اقدامات خاصی مانند درمان عفونت ها یا بیماری های مرتبط با خشک شدن دهان

👋 این محتوا ممکنه به دردت بخوره:پوسیدگی دندان را با این ۱۴ روش متوقف و درمان کنید!

12 درمان خانگی خشکی دهان

1. آب بیشتری بنوشید

نوشیدن دست کم 5 تا 8 لیوان آب مخصوصا طی روزهای گرم سال می تواند تا حد زیادی خشکی دهان را درمان کند. صرف نظر از اینکه علت خشک بودن دهان چه باشد، نوشیدن این مقدار آب همیشه یک روش فوری برای از بین بردن خشکی در دهان و گلو است.

2. غذاهای خود را خوشمزه تر تهیه کنید!

به عنوان انسان، بوی غذاهای اشتها آور، جریان بزاقی ما را تحریک کرده و به طور خودکار افزایش میدهد. به طور کلی، هرچه غذای شما طعم قوی تر داشته باشد، بزاق بیشتری نیز تولید می شود.

از همین رو اضافه کردن برخی مواد به غذا مانند گیاهان تازه، چاشنی‌ها و عصاره های میوه ای ممکن است باعث شود جریان بزاق افزایش یابد و شما نیز از خشکی دهان نجات پیدا کنید. مثلا ترشیجات می توان به افزایش بزاق منجر شود.

👋 این محتوا ممکنه به دردت بخوره:لیست ۱۰۰ غذای نرم و آبکی خوشمزه

3. به بهداشت دهان و دندان خود بیشتر رسیدگی کنید

بدون شک یکی از علل خشکی دهان بهداشت ضعیف دهان و دندان است. بنابراین تلااش برای بهبود سطح بهداشت دهان و دندان می تواند به طرز چشمگیریی به کاهش میزان خشک بودن دهان کمک کند.

سعی کنید به طور مرتب مسواک بزنید، نخ دندان استفاده کنید و پس از مصرف هر ماده غذایی دهان خود را با آب تمیز شستشو دهید.

بهداشت دهان و دندان شامل مسواک زدن و نخ دندان کشیدن هر روز و همچنین شستشوی دهان با آب یا دهان شویه بعد از غذا برای شستشوی ذرات غذا است.

4. دهان خود را با دهانشویه بدون الکل شستشو دهید

دهانشویه می تواند نقش مثبتی در حفظ سلامت دهان و دندان داشته باشد ، اما توجه به مواد تشکیل دهنده دهانشویه از اهمیت زیادی برخوردار است. دهانشویه های حاوی الکل باعث از بین رفتن باکتری ها می شوند اما ممکن است دهان را نیز خشک کنند.

زایلیتول و بتائین از ترکیبات بسیار کاربردی و مورد استفاده در  برخی دهان شویه ها هستند و می توانند به طور موثری به درمان خشکی دهان کمک کنند و عارضه ای هم ندارند.

5. پاستیل یا آبنبات بدون قند بجوید

مکیدن آب نبات یا پاستیل هایی که بدون قندد هستند می تواند به جلوگیری از خشک شدن دهان کمک کنند. عمل مکیدن باعث می شود هم غدد بزاقی تحریک شوند و هم دهان بسته بماند.این ترفند خانگی می تواند به طور موقت خشکی را برطرف کرده یا از بروز آن جلوگیری کند. فقط دقت کنید که پاستیل یا آب نبات مورد استفاده شما حتما بدون قند باشد.

6. آدامس بدون قند بجوید

مشابه آبنبات‌های بدون قند، جویدن آدامس‌های بدون قند نیز ممکن است به افزایش ترشح بزاق در دهان منجر شود. چنانچه به صورت گاه و بیگاه دهانتنان خشک می شود می توانید به صورت روزانه آدامس بدون قند یا آدامس های حاوی قند زایلیتول (نوعی قند بدون ضرر) بجوید تا هم به سلامت دندان هایتان کمک کنید و هم به درمان خشکی دهان نیز کمک شود.

👋 این محتوا ممکنه به دردت بخوره: درمان آبسه دندان در خانه

7. جادوی زنجبیل را امتحان کنید

یکی از درمان های خانگی برای برطرف کردن خشکی دهان استفاده از زنجبیل است. شم می توانید مصرف زنجبیل خود را افزایش داده یا آب ولرم یا حتی چایی حاوی زنجبیل را به داخل دهان اسپری کنید.

اسپری زنجبیل به داخل دهان به تحریک غدد بزاقی و افزایش بزاق دهان کمک می کند. یک کارآزمایی بالینی در سال 2017 که بر روی 20 نفر انجام شده، نشان داد که اسپری زنجبیل می تواند جایگزینی برای سایر روشهای درمانی دیگر جهت درمان خشکی دهان باشد.

8. داروهای بدون نسخه بخرید

داروهایی هستند که می  توانند به خوبی به افزایش بزاق دهان و درنتیجه کاهش یا از بین بردن علائم خشکی دهان کمک کنند. برای مثال بزاق مصنوعی به صورت غیر نسخه ای در داروخانه ها قابل خریداری و استفاده است.

فقط کافیست حین خرید به پرسنل داروخانه بگویید داروی بدون نسخه ضد خشک شدن دهان به شما بدهد. اسپری، دهانشویه یا مواد ژله ای موجود در داروخانه ها را مطابق با دستور روی بسته بندی آن ها استفاده کنید.

9. از دستگاه های مرطوب کننده هوا استفاده کنید

حضور طولانی مدت در یک فضای بسته (مخصوصا در خانه به دلیل قرنطینه کرونا و …) می تواند کیفیت هوای داخلی را کاهش دهد و به تشدید خشکی دهان کمک کند. یکی از روش های خانگی برای مصون ماندن از این مشکل استفاده از مرطوب کننده های هوا است.

10. از دکتر خود درباره عوض کردن داروهای کاهنده بزاق

چنانچه برای درمان مشکلات و بیماری های زیر داروهایی مصرف می کنید که احتمال کاهش بزاق و رطوبت دهان را تقویت می کنند از پزشک خود بخواهید که در صورت امکان داروها را جایگزین کرده یا دوز مصرفی آن ها را تغییر دهد:

• چاقی
• اسهال
• فشار خون
• صرع
• بی اختیاری ادرار
• آسم
• بیماری پارکینسون

11. عاداتی که موجب خشکی دهان می‌شوند را ترک کنید

همانطور که در بخش  های قبل ذکر شد، برخی عادات و رفتارها موجب خشک شدن دهان می شوند. به عنوان مثال استعمال دخانیات یا سیگار کشیدن اغلب باعث زیروستومیا در افراد می شود. یا مثلا الکل نوشیدن یا خوردن قهوه و نوشابه های انرژی زا نیز چنین اثری دارد.

12. با دهان بسته نفس بکشید

انجام عمل تنفس درحالی که دهان باز باشد می تواند باعث خشک شدن مجاری تنفسی شود. برخی ها از روی عادت تنفس دهانی دارند به این معنی که حین تنفس دهانشان دائماً باز است و کمتر  از بینی نفس می کشند.

همچنین افرادی که بیماری تنفسی مثل سرماخوردگی دارند ممکن است نتوانند برای مدتی از بینی نفس بکشند و همین موضوع باعث کاهش رطوبت دهان شود. یک راه حل خوب برای درمان خشکی دهان در چنین شرایطی تلاش برای نفس کشیدن از طریق دهان است.

تلاش آگاهانه برای بسته نگه داشتن دهان و نفس کشیدن از طریق بینی ممکن است به بهبود جریان بزاق در برخی افراد کمک کند. بنابراین سعی کنید که به جای دهان از بینی نفس بکشید.

پاسخ به سوالات رایج درباره خشکی دهان